در دنیای امروزی آشنایی با حقوق متقابل افراد با یکدیگر و قانون در پیشگیری از وقوع بسیاری از مشکلات حقوقی که منجر به اختلافات شخصی و جمعی می شود موثر است. از این رو با شما هستیم تا شرایط حقوقی تنظیم یک قرارداد را بررسی کنیم.
در ابتدا شما را با اصول کلی قرارداد که شامل شرایط اساسی قرارداد و اقسام قرارداد است آشنا کرده و پس از آن به بیان کلیتی از آیین نگارش قرارداد را با لحاظ اختصار می پردازیم.
قواعد قرارداد و عقد در قوانین ما با یکدیگر مترادف است. در ماده 183 قانون مدنی در تعریف عقد آمده است: عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد به امری نمایند و مورد قبول آن ها باشد.
شرایط حقوقی تنظیم یک قرارداد
اصل بر آزادی قراردادهاست اما ماده 190 قانون مدنی مواردی را به عنوان شرایط اساسی که برای صحت هر قرارداد و معامله ای لازم است را بیان کرده است که فقدان هریک از آن ها حسب مورد سبب بطلان عقد، عدم نفوذ معامله و عدم قابلیت استناد می شود. این شرایط عبارتند از:
1- قصد طرفین و رضای طرفین : چرا که تراضی شرط صحت عقد است و فقدان قصد سبب بطلان عقد می شود.
2- اهلیت طرفین : اهلیت بر دو نوع است، اهلیت تمتع که با زنده متولد شدن انسان شروع و با مرگ وی پایان می پذیرد و اهلیت استیفاء که منظور بلوغ، عقل و رشد است.
3- موضوع معین که مورد معامله باشد : مورد معامله باید دارای ارزش اقتصادی بوده و مردد نباشد.
4- مشروعیت جهت معامله : چرا که هرگاه معلوم شود که معامله به قصد فرار از دین و به صورت صور انجام شده، آن معامله باطل است.
به موجب قوانین موجود قراردادها برحسب شرایط انعقاد و نوع تعهداتی که از آن ها ناشی می شود به لازم ( یعنی عقدی که هیچ یک از طرفین حق فسخ آن را ندارند ) و جایز ( که بر خلاف لازم عقدی که هریک از طرفین به اختیر خود و بدون سبب حق فسخ آن را دارند )، منجز ( یعنی عقدی که تاثیر آن برحسب انشا موقوف به امر دیگری نباشد) و معلق ( که برخلاف منجز تاثیر عقد بر حسب انشا موقوف به امر دیگری باشد )، عهدی ( یعنی عقدی که مال از هیچیک از دو طرف به طذف دیگر انتقال پیدا نمی کند بلکه فقط در برابر یکدیگر انجام یا ترک فعلی را برعهده می گیرند) و تملیکی ( که برخلاف عهدی عقدی است که براساس آن مالی از یک طرف به طرف دیگر منتقل می شود)، رضایی ( که منظور عقدی است که برای صحت علاوه بر قصد و رضای طرفین به امر دیگری نیاز ندارد) و تشریفاتی ( که در آن ترازی طرفین باید با تشریفات و واژه ای خاص باشد)، معوض ( یعنی عقودی که قصد طرفین در آن معامله دوعوض است) و غیر معوض ( که بر خلاف عقود معوض عقودی هستند که یک یا چند شخص در مقابل یک یا چند شخص دیگر تعهد به امری می کنند یا مالی را به رایگان می دهند)، مغابنه (یعنی عقودی که هدف اصل طرفین عقد سودجویی می باشد) و مسامحه ( برخلاف مغابنهعقودی را گویند که هدف آنها بیشتر از اینکه جنبه مادی داشته باشد، اخلاقی است)، معین ( عقودی که در قانون گذار شرایط و آثار ان را معین کرده) و غیرمعین ( که شرایط و آثار آن طبق قواعد عمومی قراردادها و اصول حاکمیت اراده تعیین می شود)، فوری ( که اثر آن در همان لحظه ی که طرفین معین می کنند ایجاد می شود) و مستعد (که بر خلاف فوری موضوع معامله به گونه ای است که باید طول مدت معین انجام شود) تقسیم می شوند.
برای آشنایی بیشتر با انواع قرارداد و آثار هر یک به مقالاتی که به همین منظور در سایت درج شده است مراجعه کنید.
اما مهم ترین مسئله ای که در قرارداد نویسی به آن نیاز داریم، آیین نگارش قرارداد است، برای نوشتن هر قرارداد فارغ از اینکه چه موضوعی دارد و تابع چه اصولی است، باید ساختار آن به لحاظ اصول شکلی و ماهوی رعایت شود.
منظور از اصول شکلی قرارداد این است که متن و عبارات قرارداد باید صریح و به دور از ابهام باشد و هم چنین لازم است بدانید که در قراردادهای چند صفحه ای ، امضای تمامی صفحات قرارداد به منظور پیش گیری از سوء استفاده های احتمالی امری ضروری است.
اما مهم ترین اصول ماهوی قرارداد که لازم است به آن توجه کنید عبارتند از :
1- بهتر است برای قراردادهایی که در قانون نام معینی ندارند، یک عنوان کلی و مناسب انتخاب کنید
2- در قراردادهایی که دارای مفاهیم تخصصی بوده که عموم افراد از آن اطلاعی ندارند بخشی را تحت عنوان تعاریف اختصاص داده تا طرفین بتوانند در صورت نیاز به آن مراجعه کنند.
3- تمامی افراد دو طرف قرارداد را به منظور احراز سمت و صلاحیت مشخص کنید.
4- موضوع، مدت، مبلغ، شرایط و تعهدات طرفین قرارداد را به منظور پیشگیری از اختلاف نظرها و برداشت های مختلف به طور دقیق و واضح مشخص کنید.
5- یک بند را به عنوان تعداد صفحات، نسخه ها، موارد قرارداد، ضمائم و پیوست
ها اختصاص دهید تا در صورت کم و یا زیاد شدن برخی از آن ها بتوان به آن استناد کرد.
